فتح الله شیرازی

(وف 997 ق)، عالم، حكیم و شاعر. در شیراز به دنیا آمد و در آن جا نشوونما یافت. وى در محضر درس استادانى چون علامه جمال‏الدین محمود و كمال‏الدین شیروانى و مولانا كرد و میر غیاث‏الدین منصور شیرازى به مقامات عالیه دانش رسید. تا جایى كه سلطان عادل شاه بیجاپورى او را به هندوستان دعوت كرد و فتح الله به آن جا رفت و منصب وكالت یافت. بعد از كشته شدن عادل‏شاه به دعوت اكبرشاه، در 991 ق، به فتحپور رفت و در 993 ق به منصب امین‏الملكى رسید و لقب عضدالدوله یافت و در 994 ق به صدارت كل بلاد هندوستان رسید. او در كشمیر درگذشت و در تخت سلیمان دفن شد. وى علاوه بر تبحر در علوم متداوله زمان خود و شعر، از مخترعین و صنعتگران عصر خود نیز به شمار مى‏آمد. از جمله اختراعات وى: آسیایى خود كار بود كه حبوبات را آرد مى‏كرد؛ آینه‏اى كه در آن اشكال عجیب از دور و نزدیك منعكس مى‏شد، تفنگى كه در یك دور دوازده گلوله از آن خارج مى‏شد؛ تقویم ابتكارى جدیدى از روى دوره‏ى شمسى. به آورده‏ى «دانشمندان و سخن‏سرایان فارس» از «مآثر الكلام» وى اولین كسى بود كه اهالى هند را به تصنیفات و افكار علماى متأخر ایران مانند: علامه دوانى، ملا صدراى شیرازى، غیاث‏الدین منصور دشتكى شیرازى و میرزاجان آشنا ساخت و كتابهاى آنها را در هندوستان تدریس كرد. از جمله تألیفاتش «تكمله‏ى حاشیه‏ى» علامه‏ى دوانى بر «تهذیب المنطق» تفتازاتى است. ركن‏زاده‏ى آدمیت به اشتباه تفسیر «منهج الصادقین» ملا فتح‏الله كاشانى را به وى نسبت داده است.